ÜÇLER VE MİTOLOJİ

Günlük hayatımızda sık sık kullandığımız bazı sayılar vardır. Bu sayıların da temeli birçok şeyde olduğu gibi mitlere dayanır. Sözlü kültür ürünlerinin vazgeçilmezi olan bu sayılar hikâyelerde, destanlarda, efsanelerde, masallarda kendini belli eden ve kırılma noktası oluşturan simgesel unsurlardır. Geçmişten günümüze bu kadar hayatımızın içinde olarak gelen bu simgesel sayılar, bugün hala bir parçamız niteliğinde değil mi sizce de?

 Her şeyi belli sayılarla yapmaya o kadar alışmış ve bu sayıları o kadar kutsallaştırmışız ki bunlarla alakalı deyimler, sözler bile oluşturmuşuz. Mesela ekmeği yere düşürdüğümüzde üç kere öper başımızın üstüne koyardık. Güzel gözüktüğümüzde ya da güzel bir haber aldığımızda aman aman üç kere kendini kaşı derler. Allah’ın hakkı üçtür mesela, üç günden fazla küs kalamayız.

Evet, bu saydıklarım günlük hayatımızda sık sık kullandığımız halleri ama mitolojide nasıl kullanılmış bu sayılar;

 Bu sayılardan üç, en çok kullanılmış ve kullanmaya devam ettiğimiz sayılar arasında. yer, gök ilah efsane… Sadece Dede Korkut hikâyesinde 43 defa üç sayısı simgesel olarak kullanılmış gerisini siz düşünün!

 Şamanizm’de ki; Yeryüzü (orta dünya), yer altındaki karanlık dünya (aşağıdaki dünya), gökteki nur âlemi (yukarıdaki dünya) biçiminde açıkladığımız âlemlerin üç sayısıyla temsil edilmesi bu sayının önemini belirten başka bir örnektir.

Yer Üstü: Gökyüzünü, uzayı ve algının ötesindeki üst âlemleri kapsar. Yukarı Yertinç olarak da adlandırılır. 9 veya 19 katlı olarak düşünülür. Uçmağ (Cennet) göktedir. İyicil (Aydınlık) Tanrılar Gökte yaşarlar. (İslam ile birlikte 7 katlı olarak anlaşılmaya başlanmıştır.) Gökyüzü yaratıcılığı simgeler. (Üst Tilekey veya Çağa Çiri/Yeri de denir.)

Yer: Üzerinde yaşadığımız yeryüzüdür. Dünya’ya (bir gezegen olarak ele alındığında) Yertinç denilir. Tek katlıdır. Denizler bu katmana dâhildir. (Orta Tilekey de denir.)

Yer Altı: Dünyanın alt katmanlarını içerir. Aşağı Yertinç de denir. Yeraltını, çağlar öncesinden kendiliğinden oluşan mağaralar ile algı sınırının erişemediği soyut alt alemler buradadır. Kötücül (Karanlık) Tanrılar yeraltındadırlar. 9 katlı olarak anlaşılır. Tamağ (Cehennem) buradadır. Yer altı ölümü ve yokluğu temsil eder. (Alt Tilekey veya Ayna Çiri/Yeri de denir.)

Prof. Dr. GÜNAY, Umay: "Türk Deatanları"

 Ziya Gökalp: "Şamanizm, yukarıdaki semayı önce üç kat tasavvur etmiştir. Oğuzun sağ kolu üç oktan oluştuğu için, yukarıdaki semanın üç oktan olması tabii olarak kabul edilmektedir. Yakutlar' da ki ateşin üç çeşitten olmasının sebebi de kâinatın üç bölümden meydana gelmesi yüzündendir." demektedir.

Âlemler gibi Türk mitolojisinde ilahlar da üçe ayrılır; Gök tanrı, Yer Sular ve Yağız Yer.

Bir Türk efsanesinde terazi burcu, üç ana yıldızla iki yan yıldızdan oluşmuştur. Üç yıldız göğe kaçan geyikleri, iki yıldız ise onları kovalayan avcı ile yayı olmuşlardır. Terazi burcunun üç yıldızı çoğu Türk efsanelerinde, usta bir avcı tarafından amansız bir şekilde kovalanan ve canını kurtarmak için kendilerini göğe atan "üç geyik" gibi tasavvur edilmiştir.

Yaradılış efsanelerinde de bu sayının geçtiğini biliyoruz; Tanrı Ülgen çok büyük üç balık yaratmış ve dünya bu balıkların üzerine konmuş. Böylece dünya gezer olmamış bir yerde sabit olmuş. Yine şeytanın toprak çıkartmak için üç kere suya girip çıkması.

Türklerde ise yine üç kurban türü vardır; Saçı:(Cansız kurban), Idık:(Azat kurbanı),Kurumsak:(Kanlı kurban)

Bu sayıların bu kadar önem arz etmeleri tabii ki en çok mitolojide taşıdıkları anlamlardan doğar. Mitolojik metinlerle sık sık kullanılan bu sayılar aslında bugüne zemin hazırlamış niteliktedir.